Υδροκέφαλος
Εισαγωγή:
Ο Υδροκέφαλος είναι η υπερβολική συγκέντρωση του Εγκεφαλονωτιαίου Υγρού μέσα στον εγκέφαλο. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, συχνότερα όμως εμφανίζεται σε βρέφη και σε ενήλικες άνω των 60 ετών. Περιγράφεται από τον Ιπποκράτη πριν από 2000 χρόνια.
Ο Υδροκέφαλος αντιμετωπίζεται χειρουργικά με διάφορες επεμβάσεις όπως είναι η Βαλβίδα Εγκεφάλου και η Ενδοσκοπική Τρίτη Κοιλιοστομία.
Τι είναι ο Υδροκέφαλος;
Ο Υδροκέφαλος είναι η παθολογική συσσώρευση του Εγκεφαλονωτιαίου Υγρού (ΕΝΥ) μέσα στις κοιλίες του εγκεφάλου. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται το μέγεθος των κοιλιών και να ασκείται πίεση στον εγκέφαλο (αυξημένη πίεση μέσα στο κρανίο).
Μπορεί να εμφανιστεί σε ασθενείς σε οποιαδήποτε ηλικία. Συχνότερα όμως παρουσιάζεται σε βρέφη και σε ενήλικες άνω των 60 ετών.
Σε ποιους τύπους διακρίνεται ο Υδροκέφαλος;
Ο Yδροκέφαλος παρουσιάζεται με διάφορους τύπους:
Επικοινωνούν Υδροκέφαλος.
Ο Επικοινωνούν Υδροκέφαλος εμφανίζεται όταν διαταράσσεται η απορρόφηση του ΕΝΥ. Το ΕΝΥ κυκλοφορεί χωρίς να παρεμποδίζεται στις κοιλίες και τον υπαραχνοειδή χώρο.
Μη Επικοινωνούν Υδροκέφαλος.
O μη Επικοινωνούν ή Αποφρακτικός Υδροκέφαλος παρουσιάζεται όταν στην κυκλοφορία του ΕΝΥ υπάρχει απόφραξη ή στένωση στα τρήματα των κοιλιών του εγκεφάλου.
Υδροκέφαλος Φυσιολογικής Πίεσης.
Στον Υδροκέφαλο Φυσιολογικής Πίεσης η συσσώρευση του ΕΝΥ προκαλεί την διάταση των κοιλιών του εγκεφάλου, χωρίς όμως την αύξηση της ενδοκρανίου πιέσεως. Εξελίσσεται με αργό ρυθμό (χρόνια) σε ηλικιωμένους ασθενείς.
Διαβάστε ακόμα:
Υδροκέφαλος κενού.
Ο Υδροκέφαλος κενού (hydrocephalus ex vacuo) είναι η διεύρυνση των κοιλιών και του υποαραχνοειδούς χώρου του εγκεφάλου (ατροφία, άνοια). Δημιουργείται επιπλέον χώρος ο οποίος γεμίζει με ΕΝΥ φυσιολογικής πίεσης.
Συγγενής Yδροκέφαλος.
Ο συγγενής Yδροκέφαλος παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του εμβρύου, πριν από την γέννηση. Προκαλείται από διάφορα συμβάματα ή από γενετικές διαταραχές (στένωση του υδραγωγού του Sylvius).
Επίκτητος Yδροκέφαλος.
Ο Επίκτητος Yδροκέφαλος αναπτύσσεται κατά τον τοκετό, ή αργότερα κάποια χρονική στιγμή, σε παιδιά ή σε ενήλικες. Παρουσιάζεται μετά από μηνιγγίτιδα, σε όγκο εγκεφάλου, σε βαριά Κρανιοεγκεφαλική Κάκωση, Εγκεφαλική Αιμορραγία, κτλ.
Διαβάστε ακόμα:
Τι είναι το Εγκεφαλονωτιαίο υγρό;
Το Εγκεφαλονωτιαίο Υγρό είναι ένα διαυγές υγρό που παράγεται φυσιολογικά από το χοριοειδές πλέγμα, μέσα στις Κοιλίες του Εγκεφάλου. Παράγεται σε ποσότητα περίπου 0,35ml/λεπτό ή 500ml/ημέρα.
Βρίσκεται σε συνεχή κυκλοφορία στον υπαραχνοειδή χώρο του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης. Από τις Πλάγιες Κοιλίες του Εγκεφάλου δια του τρήματος του Monro παροχετεύεται στην Τρίτη Κοιλία του εγκεφάλου. Ακολούθως, μέσω του Υδραγωγού του Sylvius στην Τέταρτη Κοιλία. Μέσα από τα τρήματα Luschka και Magendie συνεχίζει στις δεξαμενές της βάσεως του κρανίου (υπαραχνοειδής χώρος).
Απορροφάται σταθερά σε ειδικές θέσεις στον εγκέφαλο (αραχνοειδή σωμάτια) προς το κυκλοφορικό σύστημα (Εικόνα 1).
Η συνολική ποσότητα (περίπου 150 ml) και η πίεσή του (περίπου 10-15 cmHg) παραμένουν σταθερές.
Ποιος είναι ο ρόλος του Εγκεφαλονωτιαίου υγρού;
Τρεις είναι οι κύριες λειτουργίες του Εγκεφαλονωτιαίου Υγρού:
1. Προστατεύει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό (απορροφά τους κραδασμούς και λειτουργεί ως προστατευτικό μαξιλάρι έναντι τραυματισμών).
2. Αποτελεί το μέσο για την μεταφορά θρεπτικών ουσιών και την απομάκρυνση των τοξικών προϊόντων του μεταβολισμού στον εγκέφαλο.
3. Με την κυκλοφορία του διατηρεί σταθερό το περιβάλλον (πίεση, θερμοκρασία, κτλ.) του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού.
Διαβάστε ακόμα:
Πως δημιουργείται ο Υδροκέφαλος;
Ο Υδροκέφαλος παρουσιάζεται όταν υπάρχει διαταραχή της κυκλοφορίας, της απορρόφησης ή της παραγωγής του Εγκεφαλονωτιαίου Υγρού.
Η διαταραχή στην κυκλοφορία παρουσιάζεται όταν υπάρχει μερική ή πλήρης απόφραξη των τρημάτων στις κοιλίες του εγκεφάλου. Παρεμποδίζεται η παροχέτευση του ΕΝΥ στον υπαραχνοειδή χώρο.
Η μείωση της απορρόφησης του ΕΝΥ προκαλείται σε διάφορες καταστάσεις. Τέτοιες καταστάσεις είναι η μηνιγγίτιδα, ο Όγκος Εγκεφάλου, η βαριά Κρανιοεγκεφαλική Κάκωση ή η Εγκεφαλική Αιμορραγία. Το ΕΝΥ απορροφάται σε μικρότερο βαθμό απότι φυσιολογικά παράγεται, με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται σταδιακά στον εγκέφαλο.
Η υπερπαραγωγή του ΕΝΥ είναι μια σπάνια κατάσταση. Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό παράγεται σε μεγαλύτερη ποσότητα και δεν μπορεί να αντιρροπιστεί από την φυσιολογική απορρόφησή του από τον εγκέφαλο.
Το αποτέλεσμα είναι να συσσωρεύεται σταδιακά ή οξέος περίσσεια ΕΝΥ. Προκαλείται διεύρυνση των κοιλιών του εγκεφάλου και αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης (Εικόνα 2). Η αυξημένη πίεση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού στον Υδροκέφαλο οδηγεί σε εγκεφαλική βλάβη και προκαλεί επιπλοκές στην φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου.
διαβάστε ακόμα:
Τι συμπτώματα προκαλεί ο Υδροκέφαλος;
Τα συμπτώματα στον Υδροκέφαλο μπορούν να εμφανιστούν προοδευτικά, μέσα σε εβδομάδες ή και μήνες (Χρόνιος Υδροκέφαλος). Μπορεί όμως να εμφανιστούν άμεσα, σε λίγες ώρες ή μέρες (Οξύς Υδροκέφαλος). Διαφέρουν μεταξύ των ασθενών και εξαρτώνται από την ηλικία.
Στα βρέφη ο υδροκέφαλος παρουσιάζεται με συμπτώματα όπως:
- Μη φυσιολογική αύξηση της διαμέτρου της κεφαλής με διάσταση στις ραφές του κρανίου.
- Η πρόσθια πηγή (το μαλακό σημείο στο κρανίο) είναι τεταμένη και διογκωμένη. Το τριχωτό της κεφαλής μπορεί να εμφανίζεται λεπτό και διακρίνονται οι φλέβες της κεφαλής.
- Απόκλιση των ματιών προς τα κάτω (σύνδρομο Parinaud ή σημάδι ηλιοβασιλέματος).
- Δυσφορία, υπνηλία, κακή διατροφή, συχνά εμετό.
- Επιληπτικές κρίσεις, κτλ.
Σε μεγαλύτερα παιδιά και στους ενήλικες παρουσιάζονται κλινικά και νευρολογικά συμπτώματα τα οποία περιλαμβάνουν:
- Κεφαλαλγία ακολουθούμενη από ναυτία, έμετο.
- Διαταραχές οράσεως με θάμβος οράσεως, διπλωπία και οίδημα οπτικής θηλής.
- Διαταραχή του συντονισμού των κινήσεων και της βάδισης.
- Διαταραχές στην προσωπικότητα και την μνήμη.
- Υπερβολική υπνηλία ή κώμα.
- Απώλεια του ελέγχου της ουροδόχου κύστης (ακράτεια ούρων).
Τα παιδιά παρουσιάζουν ακόμα διαταραχές στην ανάπτυξη με μαθησιακές δυσκολίες. Μπορεί να παρουσιάσουν πρώιμη εφηβεία και μερικές φορές επιληψία.
Σε ηλικιωμένους ασθενείς παρουσιάζεται ο Υδροκέφαλος Φυσιολογικής Πιέσεως (NPH) που εκδηλώνεται κλινικά με την “κλασική τριάδα” (Hakim, Adams) και περιλαμβάνει:
- Διαταραχές στην βάδιση με κακή ισορροπία και αστάθεια.
- Άνοια με διαταραχή της μνήμης και της συμπεριφοράς.
- Διαταραχή του ελέγχου της ουροδόχου κύστης (ακράτεια ούρων).
Τα συμπτώματα μπορεί να είναι παρόμοια με αυτά της νόσου Alzheimer (άνοια) ή της νόσου Parkinson. Επίσης, οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν κεφαλαλγίες, διαταραχές στην όραση (διπλωπία), αλλαγές στην προσωπικότητα, τις πνευματικές λειτουργίες και την συμπεριφορά.
Με ποιες εξετάσεις γίνεται η διάγνωση του Υδροκεφάλου;
Για την διάγνωση του Υδροκέφαλου γίνεται πρώτα απ’ όλα έλεγχος στο ιατρικό ιστορικό και πραγματοποιείται μια πλήρης νευρολογική εξέταση. Ακολούθως διενεργούνται διαγνωστικές εξετάσεις.
Οι απεικονιστικές εξετάσεις περιλαμβάνουν την Αξονική Τομογραφία Εγκεφάλου (Εικόνα 3), την Μαγνητική Τομογραφία Εγκεφάλου και το Υπερηχογράφημα (μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα βρέφη για την αρχική διάγνωση). Πραγματοποιούνται για να επιβεβαιώσουν την διάγνωση (διάταση των κοιλιών) ή για να αποκλείσουν άλλες παθολογικές καταστάσεις. Στην Μαγνητική Τομογραφία Εγκεφάλου υπάρχει μεγαλύτερη ευκρίνεια και λεπτομέρεια. Η Μαγνητική Τομογραφία Μελέτης Ροής ΕΝΥ (flow MRI) συμβάλλει σημαντικά στην διάγνωση του χρόνιου υδροκέφαλου NPH.
Η Οφθαλμολογική Εξέταση μπορεί να αναδείξει οίδημα της οπτικής θηλής.
Η Οσφυονωτιαία Παρακέντηση πραγματοποιείται και γίνεται για την επιβεβαίωση της διάγνωσης (π.χ. στον χρόνιο υδροκέφαλο) και για να διαπιστωθεί η ανταπόκριση στην παροχέτευση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Γίνεται μέτρηση της πίεσης και παροχετεύεται ικανή ποσότητα ΕΝΥ (εκκενωτική οσφυονωτιαία παρακέντηση). Εάν τα συμπτώματα του ασθενούς βελτιωθούν, τότε επιβεβαιώνεται η διάγνωση του υδροκεφάλου.
Όλες οι περιγραφόμενες διαγνωστικές εξετάσεις έχουν ψευδώς θετικά και αρνητικά αποτελέσματα και καμιά δοκιμασία δεν είναι απόλυτα ακριβής στην διάγνωση.
Διαβάστε ακόμα:
Πως αντιμετωπίζεται ο Υδροκέφαλος;
Η θεραπεία για τον Υδροκέφαλο είναι χειρουργική και οι διάφορες επεμβάσεις για την αντιμετώπιση του Υδροκεφάλου είναι:
- Η Βαλβίδα Υδροκεφάλου.
- Η Ενδοσκοπική Τρίτη Κοιλιοστομία.
- Το Εξωτερικό Κοιλιακό Σύστημα Παροχέτευσης ΕΝΥ.
Διαβάστε ακόμα:
Η Βαλβίδα Εγκεφάλου.
Η τοποθέτηση Βαλβίδας Εγκεφάλου (Κοιλιοπεριτοναϊκή Παροχέτευση) περιλαμβάνει την χειρουργική τοποθέτηση ενός κοιλιακού καθετήρα (σωληνάκι σιλικόνης) στις κοιλίες του εγκεφάλου. Παρακάμπτεται έτσι η απόφραξη ή η δυσλειτουργία στην κυκλοφορία του ΕΝΥ. Μέσα από έναν βαλβιδικό μηχανισμό, το ΕΝΥ παροχετεύεται σε άλλες κοιλότητες του σώματος απ’ όπου μπορεί να απορροφηθεί.
Οι περισσότερες παρακάμψεις παροχετεύουν το υγρό στην περιτοναϊκή κοιλότητα (ventriculoperitoneal shunt). Εναλλακτικές θέσεις είναι ο δεξιός κόλπος της καρδιάς (ventriculoatrial shunt) και η υπεζωκοτική κοιλότητα (ventriculopleural shunt).
Ένα άλλο σύστημα παροχέτευσης τοποθετείται στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και παροχετεύει το ΕΝΥ στην περιτοναϊκή κοιλότητα (οσφυοπεριτοναϊκή παροχέτευση).
Διαβάστε ακόμα:
Η Ενδοσκοπική Τρίτη Κοιλιοστομία.
Μια άλλη επιλογή στην αντιμετώπιση του Υδροκεφάλου αποτελεί η Ενδοσκοπική Τρίτη Κοιλιοστομία (ETV). Παλαιότερα αποτελούσε μια επιλογή για λίγους, κυρίως για τον αποφρακτικό υδροκέφαλο σε επιλεγμένους ασθενείς. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει λάβει ενδείξεις σε περισσότερους ασθενείς.
Η επέμβαση γίνεται με ενδοσκόπιο. Πραγματοποιείται διάνοιξη (οπή) στο έδαφος της τρίτης κοιλίας του εγκεφάλου με ειδικό καθετήρα με μπαλονάκι. Μέσα από την οπή, το ΕΝΥ να κατευθύνεται στις βασικές δεξαμενές του εγκεφάλου. Παρακάμπτεται έτσι η απόφραξη που εμποδίζει την κυκλοφορία του ΕΝΥ.
Δεν είναι όμως πάντοτε εφικτή αυτή η διαδικασία και παρουσιάζονται επιπλοκές σε ποσοστό 6-9%. Έχει το πλεονέκτημα της αποφυγής της εμφύτευσης ξένων σωμάτων, μειώνοντας έτσι τις επιπλοκές.
Το Εξωτερικό Κοιλιακό Σύστημα Παροχέτευσης ΕΝΥ.
Για τις επείγουσες καταστάσεις αλλά και σε μερικές επιπλεγμένες περιπτώσεις τοποθετείται Εξωτερικό Κοιλιακό Σύστημα Παροχέτευσης ΕΝΥ (EVD). Το σύστημα είναι προσωρινό μέχρι την οριστική αποκατάσταση της κυκλοφορίας του ΕΝΥ, ή την επιλογή της χειρουργικής αντιμετώπισης.
Αυτός ο ιστότοπος παρέχει γενικές πληροφορίες και καμία πληροφορία δεν προορίζεται ή υπονοείται ότι μπορεί να αντικαταστήσει τις ιατρικές συμβουλές του ιατρού ή να χρησιμοποιηθεί για νομικούς σκοπούς. Σε κάθε περίπτωση συμβουλευτείτε τον Νευροχειρουργό για οποία πάθηση ή θεραπευτική επιλογή μπορεί ο ίδιος να σας προτείνει.
Δείτε την Πολιτική Ορθής Χρήσης Ιστότοπου.
